woensdag 28 september 2011

Bijscholing: als de dood voor de dood op school

Beste bloggers,

Dit bericht komt sneller dan verwacht. Hier hebben jullie al een bijscholing rond rouw en verlies op school.

Meer info vinden jullie op http://www.pdcl.be/ . Hieronder alvast een korte inhoud.

Sandra

Als de dood voor de dood op school

Hoe omgaan met rouw en verlies in de school.
Volgende aspecten komen aan bod:
  • Hoe rouwen kinderen/jongeren?
  • Hoe ga je om met een kind of jongere in rouw?
  • Hoe kan je met leerlingen rond het thema dood werken?
  • Wat kan je doen wanneer een klas in rouw is?
  • Hoe ga je om met rouwverwerking op lange termijn?

Lesgever



NaamMedewerker Leefsleutels


Praktische Informatie



DataDinsdag 27-03-2012
TijdVan 9u00 tot 16u00
LocatieKHLeuven - Departement Lerarenopleiding, Naamsesteenweg 355, 3001 Heverlee
DoelgroepKleuter en Lager
Kostprijs€ 80.00
CodeDood

Bron: website kuleuven.be/pastoraal/rouwen op school

Beste bloggers,

Extra bron: www.kuleuven.be/thomas/pastoraal/rouwen_op_school


Hier vind je nog meer informatie over draaiboeken rond verlies op school, enkele getuigenissen en tips. Eigenlijk kwam dit wat overeen met wat er in de reeds beschreven boeken stond. Vooral de getuigenissen zetten weer aan tot nadenken. Ik zal mijn mening over: "ach, het gebeurt in andere scholen, niet in mijn klas" dringend moeten herzien. Voor je het weet gebeurt het in jouw klas, jouw omgeving.

En blijkbaar zijn er toch scholen die zo'n draaiboek hanteren (maar er stond toch ook een getuigenis is van hoe het draaiboek in het water kan vallen). Mooie voorbeelden van deze draaiboeken vind je op de website terug.


http://www.kuleuven.be/thomas/images/pastoraal/rouwen_op_school/Artikel_Areopaag_%20Rouwen_op_school.pdf

Maar nog het meest interessant vond ik het artikel van Ellen De Boeck, praktijklector K.U.Leuven. (link hierboven). Hierin werd een onderzoek uitgevoerd naar de mate waarin leerkrachten zich bekwaam voelen om rouwende leerlingen te begeleiden. Het was zo herkenbaar. Ik heb het al ergens weergegeven: ik behoor tot de praktijkleerkracht met weinig kennis rond thema dood en rouw. Deze leerkrachten kijken vooral naar de leerkrachten godsdienst want zij weten wel hoe het moet. Dat doet me terug denken aan mijn ervaring rond "het plots verdwijnen van een leerkracht uit de school" (stap 2). Wie ging ik toen halen: de leerkracht godsdienst. Eigenaardig hoe je alles een plaats kan geven door jezelf over een onderwerp te informeren. Hoeveel keer heb ik al gezegd: ah ja! Zoveel wordt me nu duidelijk.

Ook dit artikel pleit om verlieservaringen te integreren binnen de lerarenopleiding. Hoe oud is dit artikel? Ik heb deze materie in mijn opleiding alvast niet gehad. Maar ik heb er wel zelf voor gekozen om me hierin te verdiepen.

Mijn mening over dit artikel t.o.v. mezelf. Ik ben goed bezig, informeer jezelf grondig. Het zal de begeleiding van rouwende kinderen in mijn toekomst vergemakkelijken. Ik behoor toch niet meer bij de praktijkleerkrachten zonder kennis van rouwverwerking. Wat niet wil zeggen dat bijscholingen onnodig zijn. Bestaan er eigenlijk wel bijscholingen rond dit thema?

Je ziet, je valt van de ene vraag in de andere. Gewoon door je te informeren. Ik ga eens op zoek naar mogelijke bijscholingen. Misschien kan ik dit als extra informatie toevoegen bij mijn 3e onderzoeksvraag over lesmaterialen. Je hoort erover in een van de volgende berichten.

Sandra.

maandag 26 september 2011

Bron: websites lesmaterialen

Dag bloggers,

Momenteel schuim ik de websites af, op zoek naar lesmaterialen. Een opsomming van deze sites is terug te vinden in een van de vorige berichten (stap 4).

Het verbaast me hoe weinig hiervan terug te vinden is. Misschien denk ik te praktisch. Ik verwachtte toch wat te vinden in gebruiksklare vorm. Het is er wel, maar steeds tegen betaling.

vb: een verdrietkoffer kost al snel 425 euro. Of wat dacht je van "een wereld vol troost" voor slechts 158 euro?

Interesse, neem dan eens een kijkje op http://www.averbode.be/ (wereld vol troost, rouwen) of http://www.in-de-wolken.nl/ (verdrietkoffer).

Als ik iets uitgewerk vind, dan is het voor het secundair onderwijs. Misschien ook logisch: op zo'n leeftijd is verdriet of rouwen een echt bespreekbaar onderwerp. Onderstaande link gaat naar een spel waarbij men zelfs niet in contact moet komen met een overlijden. Het onderwerp bespreekbaar maken voor het moment dat je er wel mee geconfronteerd wordt. Mooi.

Bijhorend boek: kinderen helpen bij verlies, mijn eerste bronnenboek.

http://www.spelinfo.be/vooraltijd/overzicht.html
Zoals ik in mijn vraag (welke lesmaterialen en hoe zou ik het doen) al aangaf, ga ik op zoek naar een manier waarop ik het zou doen. Ik heb me gebaseerd op de website www.kuleuven.be/thomas , ook reeds besproken in een vorig berichtje. Hierbij mijn versie:

Ik leg een tranenmap aan (die natuurlijk door ervaring zal uitgebreid worden) in een tranenkoffer.

Inhoud:

- lessugesties uit de informatiemap kinderen rouwen ook (bron 3)
- stukjes tekst van mijn weblog (vb hoe rouwen kinderen, verschillende fases, andere religies...)
- het prentenboek Rikki en de eekhoorn (mijn favoriete prentenboek om te werken rond verlies)
- overzicht titels en auteur van de prentenboeken rond verdriet
- een CD klassieke muziek (sereen), CD Conquest of Paradise (The lonely sheperd, Concierto d'aranjuez...)
- een fotokader (waar eventueel een foto inkan van overleden persoon, dier)
- repels papier (we versieren met de klas de repels en maken er een krans van)
- een kaars
- tekenpapier: wie wil een tekening maken voor....
- gebedjes en gedichten (ook terug te vinden in een vorig bericht)
- een zwarte doek: een rouwhoekje in de klas
- vingerpopjes: dramatisch spel
- blauw papier met een grote traan: we maken onze eigen tranen. Teken wat je ooit verdrietig heeft gemaakt. Later wordt dit in de kring besproken. Verdriet hoeft niet enkel over rouwen en dood te gaan, en zo betrek je andere kleuters bij het verdriet van die ene kleuter die rouwt.

Als ik deze inhoud bekijk is het toch al heel wat. Natuurlijk is de manier van aanpak bij elk verlies verschillend. Het belangrijkste blijft nog steeds dat je het met de kleuters bespreekbaar maakt, dat het onderwerp verdriet toch nog speels wordt aangepakt. Verdriet is absoluut geen taboe, het is realiteit waar iedereen ooit mee geconfronteerd wordt.

Ik ben superfier op mijn tranenkoffer, een donkerbruine kartonnen koffer met een grote witte druppel op het deksel. Al wat ik nodig heb hoef ik er maar uit te nemen.
Ook al was het geen opdracht om deze te maken voor RZL, ik ben echt blij dat ik hem kant-en-klaar staan heb. En ik ben er zeker van dat niet elke kleuterjuf zo'n koffer heeft.

Misschien een aanrader om zelf te maken. Alle info staat op deze blog.

Sandra



woensdag 7 september 2011

Pukkelpop

Beste bloggers,

Deze blog moet "actueel" zijn. Dan kan het ook niet anders dat ook ik even stilsta bij het drama op Pukkelpop. Kunnen wij lezers ons voorstellen dat wij één van die leerkrachten zijn die op 1 september een leerling minder heeft?

Hoe gaan zij ermee om, gaan ze er nog mee om? Wat met de medeleerlingen die ook op Pukkelpop waren, willen zij over hun verdriet praten of ervaren ze het als "laat ons toch gerust, blijf er niet steeds weer over beginnen.

Als ik de leerkracht zou zijn, zou ik het er kort nog eens over hebben, uitnodigend. Gewoon even zeggen dat je er bent met een luisterend oor indien ze dit zelf willen. Aan de leerlingen om er iets mee te doen. Waarschijnlijk zou ik dit alleen doen als ik klastitularis van die groep was. In het secundair onderwijs ligt te verhouding leerling/leerkracht toch wat anders als in het kleuteronderwijs. Die leerlingen benader je als volwassene.

In klasse voor leerkrachten vond ik nog een artikel: zwijg Pukkelpop niet dood. Lees vooral de reacties eens. Het toont nogmaals aan hoe elke individu anders reageert. En ergens hebben ze allemaal gelijk!

http://www.klasse.be/leraren/19664 (tips voor de leerkracht)

Sandra

Bron: Artikel Klasse: website

Beste blogger,

Hierbij nog een kort artikel dat ik gevonden heb in "Klasse voor Leraren". U kan dit hieronder nalezen. De meeste items vind je terug in mijn vorige berichten omdat dit artikel gebaseerd is op het besproken boek: Kinderen rouwen ook (bron 1).

Bron: artikel in Klasse voor leraren


Dit artikel zet je toch weer even met de voeten op grond. Het geeft aan hoeveel je op school met een verlies te kampen krijgt. Dus ook bij kleuters. In 20 % van de scholen wordt verdriet, verlies "doodgezwegen". Taboe voor tranen.

Dit kan ik alleen beamen, hoewel ik mijn mening hierover toch wel moet herzien. Hoe meer ik erover lees, hoe meer ik besef dat werken rond verlies echt wel noodzakelijk is op school en niet alleen als het zich voordoet. Toch vinden leerkrachten dat ze leerlingen dan moeten informeren en opvangen. Maar hebben ze er al eens bij stilgestaan HOE ze dat gaan doen? Inderdaad, hier hoor ik mezelf spreken: jazeker wij moeten er voor de kinderen zijn. Ik ben dan ook heel blij met het feit dat ik deze taak kreeg. Nu weet ik er toch al iets van, ik bereid me voor op die ene dag die ik eigenlijk niet wil meemaken: een kleuter in rouw.

Ik kan alle leerkrachten, opvoeders, studenten,... dit deze blog lezen alleen maar aanraden om eens stil te staan bij jezelf: weet jij hoe je een kind in rouw opvangt, begeleidt?

Sandra








Stap 5: prentenboeken

Dag bloggers,

In het overzicht van mijn bronnen (stap 4) gaf ik al een overzicht van mogelijke prentenboeken over "verlies of de dood". Hiervan ga ik er enkelen beschrijven. Alle boeken zijn bruikbaar, maar ik heb er 5 uitgekozen die mij het meest aanspraken. Ook werd er rekening gehouden met de tips uit het bronnenboek "Kinderen rouwen ook" (zie vorige berichten).


[kikker+en+het+vogeltje.jpg]   Velthuijs M., (1991). Kikker en het vogeltje. Amsterdam: Leopold
Korte inhoud:
Wanneer Kikker, een bekend figuur uit andere boekjes van Velthuijs, aan de rand van het bos een dood vogeltje vindt, weet hij niet goed wat er met het vogeltje aan de hand is. Het vogeltje doet niet zoals anders. Samen met de vrienden Varkentje, Eend en Haas ontdekt hij dat het vogeltje dood is. Ze gaan hem begraven op een rustig plekje.


Dit boekje kan je op elk moment voorlezen, ook wanneer er geen rouwende kleuters in de klas zitten. De dood wordt heel rustige manier geïntroduceerd door een vogeltje. Dit leunt aan bij hun leefwereld. Misschien hebben ze zelf al eens een dood vogeltje gevonden. Voor mij een goed boek met zeer duidelijke en mooie prenten. Misschien kennen de kleuters Kikker al. Nog iets wat voor hen dan vertrouwder is.





Van Genechten G. (2010). Rikki en de eekhoorn. Hasselt: Clavis.





Korte inhoud:
Het konijntje Rikki dat als een jongetje wordt neergezet, zoekt in de herfst in het bos naar kastanjes. Onder de struiken vindt hij een eekhoorn die niet beweegt. Rikki haalt zijn vriendinnetje erbij, omdat hij het niet vertrouwt. Ze nemen de eekhoorn mee naar Rikki's huis waar mama uitlegt wat er aan de hand is. Samen met papa begraven ze de eekhoorn. Op de terugweg zien ze een jonge eekhoorn in een boom klimmen.


Iedereen kent de boekjes van Rikki, ze worden zo vaak gebruikt. Ook dit is één van mijn favoriete boekjes. Kleuters kunnen zich hierin identificeren. Als je naar de foto van het boek kijkt dat merk je meteen dat de prenten de realiteit "beschilderen". Dit boek kan je gebruiken bij de jongere kleuters (4 jaar).







Demyttenaere B. (2002). Een ster voor Amber. Averbode: Altiora







Korte inhoud:
Robbe en Amber zijn beste vrienden. Maar wanneer Robbe hoort dat zijn beste vriendin kanker heeft en niet meer naar school komt weet hij niet meer wat hij moet doen. Hij besluit haar dagelijks op te zoeken. Op een dag leest Robbe het lievelingsverhaal van Amber voor. Het gaat over de kleine prins die van sterren houdt. Die avond vertelt Amber dat er naast de "grote berenster" nog geen ster staat, maar wel bijna. Dan komt er een nieuwe ster en die ster dat ben ik. Bij haar overlijden staat er opeens een nieuwe ster "Orion".
Achteraan in het boek staat nog achtergrondinformatie over hoe omgaan met kinderen en verlies.


Hoewel de illustraties minder mooi zijn, is de tekst oh zo prachtig geschreven. Ik werd er even stil van. Dit is bruikbaar bij de oudste kleuters. Het geeft een evolutie weer over de ziekte van Amber en het is een "actuele ziekte". Eerst is Amber thuis, dan gaat ze naar het ziekenhuis, er komt een bezoek met de klas waar er vragen gesteld worden over het gekke hoedje op haar hoofd. Je voelt bijna de vriendschap aan tussen die twee. Een aangrijpend gesprek toont aan dat Amber heel goed beseft wat er met haar gaat gebeuren. Je merkt de onwetendheid bij Robbe.
De dag van overlijden is het zijn moeder die de boodschap brengt, zonder woorden maar met tranen. Robbe troost en doet het verhaal van de sterren, net zoals Amber bij hem heeft gedaan.
Met dit gevoel kan je werken rond gevoelens die het boek bij de kleuters oproepen. Een aanrader!





Sels T. (2001). Nooit meer is voor altijd. Hasselt: Clavis.









Korte inhoud:
De papa van Lotte is gestorven. Lotte en mama hebben verdriet. "We moeten sterk zijn, papa komt nooit meer terug" zegt mama. Lotte gaat op zoek naar hoe lang "nooit meer" duurt.
Dat betekent hetzelfde als voor altijd. Lotte mist haar papa en voelt zich alleen. Niets is nog hetzelfde! Lotte denkt dat haar mama niets meer om haar geeft omdat ze de hele dag huilt en gewoon niets leuks meer doet.
Op een dag neemt mama Lotte vast en vertelt dat het weer zoals vroeger wordt, alleen anders. Ze geeft Lotte een foto van papa. Elke keer als ze verdrietig is kan ze hem een kusje geven. Mama vertelt erbij dat ze in het begin heel veel zoentjes zal geven en op een dag zal merken dat ze papa minder mist. Maar vergeten zal ze nooit.


Hier wordt mooi weergegeven hoe mama zich gedraagt, hoe een kleuter zich vergeten kan voelen. Wat betekent "nooit"? Kleuters hebben weinig tijdsbesef. Wat ik hier zo mooi vind is dat mama een foto geeft. De overledene wordt levend gehouden en er wordt weergegeven dat verdriet kan verminderen. En dat het goed is om  papa steeds minder te missen.
De illustraties tonen zeer sterk hoe de personages zich voelen. Toch niet onbelangrijk als we spreken over verdriet, de troost die ze krijgt van haar knuffel, het gerustgestelde gezicht dat mama haar toch niet vergeten is.


Verrept P. (1998). Ik mis je. Hasselt: Clavis.

Korte inhoud:
Een jongen mist zijn beste vriendin. Ze is een tijdje geleden verhuisd. De jongen voelt zich raar. Mama zegt dat hij Anja mist. De jongen begrijpt niet wat 'missen' wil zeggen. Dan denkt hij aan zijn overleden oma. Hij zal haar nooit meer terug zien, daarom vraagt hij zich af of Anja ook zal sterven. Uiteindelik vraagt de jongen aan zijn opa wat 'missen' wil zeggen. Op legt dat uit en gaat met hem het graf bezoeken. Daarna zegt de jongen aan zijn ouders dat hij Anja mist. Papa stelt voor om haar eens te gaan bezoeken. De jongen vraagt of hij oma ook eens kan bezoeken. Papa leg uit dat hij oma niet kan weerzien, alleen nog aan denken.


Het verschil tussen dood zijn en missen wordt hier kort uitgelegd. Voor een kleuter ligt het zo kort bij elkaar. Het leuke aan dit boek is dat de jongen naar een vertrouwd iemand gaat met zijn gevoel (ook al is het geen verdriet over de dood). Hij gaat op zoek naar antwoorden op zijn vragen. Onschuldige vragen over de dood worden gesteld, een tekening van een kerkhof, een kruis,... Dit boekje is niet te zwaar geladen en kan dus ook gebruikt worden voor iets jongere kleuters.

Jullie merken het: er zijn boekjes genoeg. Prentenboeken hanteert toch elke kleuterjuf. Waarom dit onderwerp dan ook niet bespreekbaar maken. Reden genoeg om het wel te doen.

Sandra

Stap 5: boek: ceremonies en feesten + websites





Bron: Broadbent L., (2005), Ceremonies en feesten: de dood. Amsterdam: KI voor de Tropen.

Dag bloggers,

Ik hoop met in deze bron het antwoord te vinden op de vraag (4) hoe andere religies omgaan met de dood. Ik ben heel benieuwd naar hun rituelen. Wat zijn de verschillen met de christelijke tradities? De joodse, islamitische, boeddhistische en hindoeïstisch tradities worden besproken.
                                           Hier alvast een kort overzicht.
  • Jodendom
Volgens de joden is de dood een onderdeel van het leven, de ziel is onsterfelijk.
Na het overlijden wordt het lichaam gewassen en in een eenvoudig wit doodskleed gewikkeld. Daarna wordt dit in een houten kist gelgd. Met eenvoud  geven ze aan dat voor God na de dood iedereen gelijk is. Aan het hoofdeinde wordt een speciale kaars neergezet en tot aan de uitvaart blijft er voortdurend iemand bij het lichaam. Samen met een rabbijn wordt er gebeden voor kracht om het verlies te kunnen dragen en om de gestorvene in vrede te laten rusten.

De begrafenis vindt zo snel mogelijk na het overlijden plaats. Familie is hier zeer belangrijk.
Zij laten de kist zakken tijdens een herdenkingsgebed en zij scheppen als eerste zand, om op de kist te gooien. Het scheppen wordt herhaald tot het gehele graf gevuld is met aarde. Ondertussen worden psalm 91 uitgesproken die beschrijft hoe God iedereen beschermt, liefheeft en verlost.
De joden hebben meestal geen bloemen, zij geven liever geld aan liefdadigheid.

Na de begrafenis begint de rouwweek. De rouwenden bereiden geen voedsel, werken niet, mannen scheren zich niet. Dit geeft aan det het gewone leven even stilstaat. Ze dragen gescheurde kleren als teken van verdriet. De deur staat voor iedereen open, er is tijd voor troosten.
Na een week keert iedereen langzaam terug naar de dagelijkse activiteiten.
Pas na een jaar wordt een eenvoudige grafsteen op het graf gezet.
Op de steen staat enkel de data van geboorte en overlijden en de naam van de overledene. Ook hier is de hele familie aanwezig. Dit is de laatste fase van de rouw.

Extra bron: Dhr. Mirtenbaum, vader van een Joodse student.
  • Islam
Moslims kennen een rouwperiode van veertig dagen. Ze begraven een lichaam, er wordt nooit gecremeerd, omdat Allah gebiedt dat de mens geen vuur mag gebruiken om te vernietigen wat hij geschapen heeft.

Volgens de Koran is het lichaam van een overledene onrein. Daarom wordt er een rituele wassing (3 baden) gedaan door de familie of vrienden. Na deze baden wordt de overledene in doeken gewikkeld, 3 voor mannen, 5 voor vrouwen. Dit kunnen ook doeken zijn die speciaal in Mekka werden gekocht.
Na het inwikkelen wordt er een vredesgroet gezegd.

Het lichaam wordt zo snel mogelijk begraven, liefst zefls binnen de 24 uur na overlijden. Het wordt naar de moskee gebracht, waar mannelijke familieleden of vrienden gebeden uitspreken.
De overledene wordt in het graf op de rechterzijde gelegd met het gezicht in de richting van Mekka.
Daarna gooit iedereen die aanwezig is drie handen aarde in het graf.
Op de grafsteen komt een eenvoudige grafsteen met de gegevens van de overledene.

Extra bron: http://www.uitvaart.nl/


  • Hindoeïsme
Voor Hindoes is de dood niet het einde van het leven, maar het begin van een nieuw leven. Zij geloven in reïncarnatie of wedergeboorte.

Tijdens het leven zijn er verschillende sanskara's of rituelen. Alle familieleden worden hierbij uitgenodigd. Eerst wordt het lichaam gewassen, bij voorkeur met water uit de Ganges, die heilige rivier. Daarna wordt het lichaam ingewreven met zoetgeurende sandelhoutbalsem. Op de ogen worden koperen muntjes gelegd en het lichaam wordt in een wit kleed gewikkeld en naar een plek buiten het dorp gedragen. Daar vindt de crematie plaats.
De priester houdt een plechtigheid waarbij hij eivormige balletjes maakt van rijstmeel, honing, melk, klare boter, suiker en sesamzaad. Deze balletjes staan als symbool voor het leven en worden bij in de kist gelegd.

De oudste zoon loopt met een brandende dia zeven keer rond de brandstapel alvorens hem aan te steken. Hij raakt ermee de mond van de overledene. Dit is de doodskus. Zo wordt symbolisch het lichaam in brand gezet. Het lichaam zal goed branden omdat er eerst gesmolten boter werd overgegoten. Tijdens de verbranding zal de schedel openbreken, dat is het moment dat de ziel het lichaam verlaat.

Na drie dagen verzamelt een zoon de as en strooit deze over de Ganges uit, in het heilige water.

Na de crematie eet de familie 10 dagen sober en scheren de mannen zich niet als teken van respect en smart.
Elke dag houdt men een offerdienst, waarbij rijstballetjes en melk geofferd worden. Dit gebeurt op een hoopje zand, symbool voor Moeder Aarde.

Twaalf dagen na de verbranding houdt men een rouwplechtigheid met speciale offers in het huis van de overledene. Daarna is de rouw voorbij. De sterftedag wordt ook elk jaar herdacht.

Extra bron: www.kuleuven.be/thomas : hindoeïsme
  • Boeddhisme
Volgens de boeddhisten is de dood een onvermijdelijk deel van het leven. Geboorte en dood zijn twee van de vele veranderingen die mensen meemaken en beiden zijn heel natuurlijk. Het leven is veranderlijk en de dood maakt daar deel van uit.

De verschillende ceremonies die na het overlijden plaatsvinden, hangen af van de traditie en het land waarin ze wonen. Wat wel belangrijk is, is dat de families het lichaam van de overledene zien. Het herinnert hen eraan dat we allemaal zullen sterven en dat we een goed leven moeten leiden.

Na het sterven wordt het lichaam "met rust" gelaten zodat de geest zich "naar binnen" kan richten. Men mag het lichaam dan niet aanraken omdat dat de reïncarnatie negatief kan beïnvloeden. Daarna wordt het gewassen met saffraan of gezegend water, in stof gewikkeld, in een kist gelegd omringd door kaarsen, bloemen en wierook. Soms wordt de kist versierd met foto's en gekleurde lichtjes. De uitvaart vindt niet altijd direct plaats omdat de familie het lichaam nog wil zien en hun laatste eer bewijzen. Monniken bezoek het huis en zingen heilige geschriften. De familie bereidt voor hen eten, wat de kans op een gelukkige reïncarnatie vergroot.

Soms duurt de plechtigheid 49 dagen, waarvan de eerste 7 het belangrijkste zijn. Om de 7 dagen worden er zeven weken lang gebeden opgezegd waarbij het hoofd van de familie aanwezig moet zijn.
De avond voor de crematie maken ze muziek en eten. Wanneer de kist naar het crematorium wordt gebracht lopen achteraan rouwdragers met bloemen en wierook. Naast de kist lopen monniken die soetra's zingen. Vervolgens wordt de kist op een brandstapel gezet, de as wordt in een urn bewaard.

Extra bron: http://www.boeddhisme-sterven.nl/

Ik ben blij dat ik deze vraag behandeld heb. Hoewel ik denk dat er in het kleuteronderwijs weinig rekening zal gehouden worden met deze toch wel andere rituelen, vind ik dat ik als kleuterjuf me best wel mag informeren.
Als ik met deze rituelen in contact zou komen, dan zal ik steeds navraag doen bij de ouders, familie. Dit onderwerp is te gevoelig en de kennis blijft hoe dan ook beknopt.

Sandra